مکعب تنهایی یک بازیگر

 

در جلسات نقد حضوری با عنوان «دوشنبه­ های نقد تئاتر» که توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران برگزار می‌شود، دوشنبه -19 تیرماه- نشست نقد و بررسی نمایش "مکعب" نوشته سبا سلیمانی و کارگردانی علی سلیمانی، با حضور "بابک فرجی" و "جواد روشن" از  اعضای کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و عوامل نمایش و جمعی از مخاطبان و علاقه‌مندان به تئاتر ، پس از اجرای این اثر در خانه نمایش اداره برنامه های تئاتر برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، در ابتدای این نشست سید جواد روشن؛ ضمن خیر مقدم به حاضران و خسته نباشید به گروه نمایش، به اهمیت برگزاری جلسات نقد حضوری و تلاش کانون ملی منتقدان تئاتر برای ایجاد فضای گفت و گو در ارتقای سطح کیفی آثار نمایشی همچنین توجه به نقد علمی اشاره کرد.

وی در ادامه از سبا سلیمانی خواست تا در مورد چگونگی نگارش و اجرای نمایش متن توضیحاتی را ارائه نماید.

سبا سلیمانی در خصوص چگونگی نگارش متن گفت: تا کنون چند نمایشنامه کوتاه نوشته ام ولی این کار اولین اثر جدی من است که نوشته و اجرا شده است.

وی ادامه داد: همیشه پدرم خاطراتی را از کودکی و مقاطع مختلف زندگی اش برای ما تعریف می کرد و تصمیم گرفتم تا این خاطرات به شکل یک نمایشنامه نوشته شود. از طرف دیگر پدر در مورد فرضیه مکعب ذهنی نیز صحبت می کرد و من فکر کردم این خاطرات می تواند در چارچوب همین فرضیه نوشته شود. پدرم از این موضوع استقبال کرد و کار نگارش متن آغاز شد.

روشن با طرح سوالی اظهار داشت: معمولا نگارش آثاری که رویکردی روانشناسانه دارند کمی سخت است چون به تخصص و آگاهی بیش از نمایشنامه نویسی نیاز دارد، در این زمینه چقدر تحقیق و مطالعه داشتید؟

سبا سلیمانی گفت: در این زمینه بیشتر مشاوره گرفتم و به شنیده هام اکتفا کردم.

روشن گفت: آنچه ما در این جا دیدیم حکایت از یک اثر کارگاهی دارد که حتی متن هم به همین صورت نوشته شده یعنی خاطرانی تعریف شده و بعد آن خاطرات مکتوب شدند و ... از طرف این نمایش یک اثر خانوادگی و کاملا شخصی است. حکایتی از زندگی خود بازیگر که توسط دخترش ثبت شده و توسط خود بازیگر اجرا می شود.

روشن ادامه داد: در این گونه آثار فاصله گذاشتن بین نمایشنامه به عنوان یک اثر مکتوب و خود اجرا کمی سخت است. خود من سهم نمایشنامه مکتوب رو کمرنگ تر می بینم.حالا از آقای فرجی به عنوان منتقد جلسه می خواهم تا نظرشون رو در این خصوص اظهار کنند.

بابک فرجی در این خصوص گفت: من فکر میکنم از تلاش های بازیگر را از اجرا حذف کنیم شاید خود متن فقط یک اثر رادیویی باشد. به عبارت بهتر چیزی که در اینجا متن را سر پا نگه داشته است، حضور و خلاقیت خود بازیگر است.

وی ادامه داد: از طرف دیگر به نظر جای برخی لحاظات در این خاطره گویی خالی است و جا داشت شاهد لحظات متفاوت تر و بیشتری بودیم. استفاده از لحظات متنوع تر زندگی می توانست در دراماتیزه کردن اثر کمک بیشتری کند. همچنین در پایان بندی به نظرم جای کار بیشتری دارد. در مجموع می توانم بگویم نمایشنامه هنوز هویت کامل خود را پیدا نکرده است.

روشن گفت: می توانیم بگوییم اگر این متن را در اختیار گروه دیگری برای اجرا قرار دهیم نمی تواند توفیقی که الان دارد را پیدا کند چون کاملا به گروه و زندگی خود بازیگر وابسته است.

سبا سلیمانی گفت: این اثر ویژگی های تئاتر مستند را دارد و هر آنچه نوشته شده بر اساس امکانات و ویژگی های خود بازیگر که قصه نیز زندگی خود اوست نوشته شده. قطعا اگر علی سلیمانی نباشد این نمایش نیز وجود ندارد و می توان گفت این مکعب، مکعب ذهنی علی سلیمانی است و نه شخص دیگری.

سهیلا جوادی، به عنوان بازیگر و طراح صحنه و لباس این نمایش در تکمیل این بحث گفت: می‌خواستیم نمایش طولانی نباشد برای همین روایت قصه را از تولد آقای سلیمانی در نظر گرفتیم تا زمانی که ایشان به شهرت می رسد و بعد از اون مورد توجه ما نبود. تنهایی بازیگر در این مقطع از زندگی مورد توجه گروه بود.

علی سلیمانی نیز در این خصوص گفت: بن مایه اثر تنهایی هنرمند خصوصا بازیگران است. من بازیگر در خلق شخصیت تنها هستم. شما گاهی در شرایطی قرار می گیرید که برای پیدا کردن دنیای نقش هیچکس نمی تواند به شما کمک کند. تحقیق می کنید ، مشورت می گیرید، مطالعه می کنید و در نهایت این شما هستید که باید به آن روح و زندگی دهید. در این مسیر حتما شرایط شخصی هر بازیگر در نحوه ارائه او از نقش تاثیر دارد. تنهایی هنرمند و فرضیه مکعب ذهنی ملاک تولید این اثر بود و همان طور که گفته شد این مکعب ذهنی من علی سلیمانی است و نه شخص دیگری.

جواد روشن در خصوص اجرا گفت: از نظر من یک تئاتر خوب در وهله اول باید سرگرم کننده باشد و مخاطب از دیدن آن لذت ببرد. البته این لذت بردن فقط خندیدن نیست بلکه حضی که شما از دیدن یک اثر می برید بدون تاکید بر کمدی بودن یا تراژدی بودن اثر. و این نمایش این ویژگی رو داشت. مخاطب را خسته نمی کند و هر مخاطب با توجه به دنیای ذهنی خودش با اثر ارتباط می گیرد.

وی ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های خوب این اثر این است که به موازات روایت قصه ما را دعوت می کند تا زندگی خودمان را مرور کنیم. با توجه به نوع فاصله گذاری موجود در اثر هم تلاشی نیست که ما الزاما با شخصیت نمایش همذات پنداری کنیم و بهانه ای است برای اینکه مخاطبان هم زندگی خودشان را مروری کنند.

بابک فرجی نیز در خصوص اجرا اظهار داشت: شاید جا داشت از ابزار صحنه استفاده بیشتری میشد. از طرف دیگر از نظر من سهم علی سلیمانی بازیگر در این اجرا بیشتر از علی سلیمانی کارگردان است و می شد در کارگردانی از ایده های بیشتری استفاده کرد.

وی تصریح کرد: دکور نمایش مرا یاد اجرای خشم و هیاهو انداخت که در این نمایش هم بخشی از آن را اجرا کردید و در آنجا از دکور استفاده بیشتر و بهتری شده بود. به لحاظ تمپو و ضرباهنگ درونی نمایش نیز به نظر میشد کنترل بیشتری داشت. نشان دادن بیقراری ذهنی بازیگر الزاما نباید با جنب و جوش و حرکات زیاد جسمی همراه باشد و جا داشت کمتر و کنترل شده تر باشد.

در ادامه این جلسه یکی از مخاطبان معتقد بود استفاده زیاد از جملات و کلمات ترکی باعث می شد مخاطبی که ترکی نمی داند در لحظاتی در مفهم اثر دچار مشکل شود. که علی سلیمانی معتقد بود در اینجا کلمات زیاد مهم نیست بلکه مهم فهم فضای حاکم بر اثر است که منتقل می شود.  

این نشست با گپ و گفت میان مخاطبان، منتقدان و گروه اجرایی خاتمه یافت.