"همسر چینی" روی میز دوشنبه های نقد تئاتر

 

پیرو برگزاری جلسات نقد حضوری نمایش های روی صحنه توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، جلسه نقد و بررسی نمایش "همسر چینی" روز دوشنبه 12 تیر ماه با حضور اعضای کانون "علی جعفری" و "سعید محبی" پس از اجرای نمایش در اداره برنامه های تئاتر برگزار شد.

در این جلسه که با استقبال تماشاگران و مشتاقان هنر نمایش مواجه شد، "مرجان قمری" کارگردان نمایش در خصوص انتخاب متن برای اجرا گفت: "این متن بیست و پنج سال پیش از این نوشته شده و پانزده سال پیش هم اولین اجرای آن به روی صحنه رفت که در آن اجرا خود من بازی می کردم. بعلاوه اینکه چند سال است که صرفا کار کمدی انجام می دهم.دلیلش هم این است که فکر می کنم کار کمدی در جامعه ی خسته امروز ما یک رسالت است.آشنایی با متن و تسلط بر آن و علاقه به نمایش های کمدی مجموع عواملی بودند که باعث شد این متن را برای اجرا انتخاب کنم".

وی سپس به شیوه اجرایی نمایش اشاره کرد و افزود: "شیوه ی کار ما در نمایش، شیوه ی نمایش های ایرانی است. از فاصله گذاری هم در اجرا استفاده کردیم تا بیشترین تاثیر را بر روی تماشاگران خود بگذاریم. در نمایش دو بازیگر وجود دارد که یکی بازیگر زن با منش تاکید بر بدن و بیان و دیگری بازیگر مرد که اصولا بسیار راحت است و مسائل را پیچیده و سخت نمی بیند. در ضمن برای دو بازیگر رویکردی را هم در نظر گرفتیم و آن اختلاف بین ماهیت زن و مرد به عنوان دو جنس مخالف است.

کارگردان نمایش همچنین به تمهیدات خود در خصوص امروزی کردن متن و پرداختن به چالش های جامعه امروز پرداخت وگفت: "در این خصوص در طی تمرین نمایش اتود های زیادی زدیم. بسیاری از ایده ها که به نظر استفاده شده و نخ نما می آمد را کنار گذاشتیم. به نظرم موضوع وفاداری زن و شوهر به همدیگر در هر زمانی می تواند اتفاق بیفتد. برای همین جا دارد که از آن استفاده بهینه شود. سعی ما این بود که تماشاگران را به سمتی ببریم که بتوانند خود را در آیئنه نمایش ببینند. هم ذات پنداری در نمایش را هم مد نظر داشتیم که شاهد بازخوردهای مثبت و خوبی بودیم".

مرجان قمری در ادامه  و در خصوص ظرفیت های اجرایی نمایش به لایه های پنهان متن اشاره کرد و افزود: "متن لایه های زیرینی دارد که با تحلیل های مختلف  و به شکل های مختلف بروز می کند.تلاش ما این است که بین خطوط دیالوگ ها را بازی کنیم. متن نمایش هشت صفحه بیشتر نیست اما بین خطوط آن اتفاقات مختلفی رخ می دهد که قصد ما باز آفرینی معانی آن بخش ها بود".

در ادامه جلسه علی جعفری عضو کانون ملی منتقدان تئاتر در خصوص ویژگی های قصه نمایش گفت: "قصه نمایش جزو قصه های کنفوسیوس است که طبیعتا"اندیشه او هم در نمایش ساری و جاری است. او ماهیت زن را ماهیتی خیانت کار و غیر قابل اعتماد می داند و معتقد است که نباید هیچ چیز را از زنها پذیرفت. این اندیشه در کتب مختلف قدیمی به وفور آمده است.همسر چینی جزو متونی است که در شهرهای مختلف اجرا شده است".

 وی در ادامه به رمز جذابیت متن و اجرای چند باره آن در صحنه نمایش اشاره کرد و افزود: "بی شک دلیل استقبال این است که متن علاوه بر اینکه ظاهر بسیار ساده ای دارد امکان جذابی در اختیار کارگردان می گذارد و آن اینکه هر آنچه گروه در خصوص اتفاقات روز دوست دارد بیان کند را می توان در آن گنجاند.قصه همسر چینی خودش به تنهایی جذاب نیست.شاید سال ها پیش برای ما مسائلی که در نمایش مطرح می شود، جذاب بود اما در سال های جدید آنقدر به این موضوعات پرداخته شده که دیگر جذابیت خود را از دست داده است".

عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران در بخش دیگری از سخنان خود گفت: "در اجرایی که بر صحنه دیدیم، تماشاگر شاهد دو اتفاق مختلف است. اول داستان همسر چینی که داستانی سنتی و قدیمی است که توسط دو بازیگر روایت می شود و اتفاق دوم رابطه بین دو بازیگر دوره گرد است که در حال نقل قصه ای از گذشته های قدیم هستند. همه آنچه که در نمایش باعث جذابیت می شود در قسمت دوم نمایش وجود دارد. یعنی ارتباط دو بازیگر با همدیگر".

وی در ادامه به تکنیک فاصله گذاری که در نمایش مورد استفاده قرار گرفته بود اشاره کرد و گفت:"فاصله گذاری که نمایش از آن استفاده می کند فاصله گذاری برشتی نیست. بلکه چیزی است که عمیقا از نمایش ایرانی بیرون آمده است.

جعفری سپس به تفکیک بخش مختلف نمایش پرداخت و گفت: "به نظر می رسد که کارگردان نمایش در خصوص بخش دوم، یعنی ارتباط بین دو بازیگر با همدیگرمحتاطانه عمل کرده است.کارگردان از بیم اینکه نمایش از دست نرود و بالانس آن بهم نخورد کارهایی را که دوست داشته، انجام نداده است. چرا که قرار است تماشاگر بر روی قصه همسر چینی تمرکز نماید اما در واقع حرف نمایش از ارتباط قسمت دوم یعنی از ارتباط بازیگران با همدیگر بوجود می آید.این بخش نیاز به شجاعت بیشتری دارد چرا که قصه اولیه جذابیت خود را از دست داده است".

منتقد کانون ملی منتقدان تئاتر در ادامه به عناصر نمایش های کمدی ایرانی اشاره کرد و افزود: "یکی از نکاتی که در نمایش های کمدی و سنتی ایرانی وجود دارد،تاکید بر روی شوخی های کلامی است. در این سال ها وقتی سراغ نمایش های ایرانی می رویم مشاهده می کنیم که نمایش ها از پایگاه و محور اصلی خود دور شده اند. در این آثار،در شکل و فرم نمایش های ایرانی بجای شوخی کلامی از شوخی تصویری و حرکتی استفاده می شود. در همسر چینی بخش عمده ای از بار نمایش بر دوش شوخی های کلامی است و این نشان می دهد که کارگردان از ماهیت نمایش های خنده آور ایرانی شناخت کافی داشته و از آن به شایسته گی استفاده کرده است".

در ادامه این عضو کانون ملی منتقدان تئاتر به الگوهای نمایش های ایرانی اشاره کرد و گفت: "وقتی در باره معرکه صحبت می کنیم و قرار است الگوی نمایش های ایرانی را در ساختار نمایش های خود رعایت کنیم، باید بدانیم که معرکه ساختار و الگوی خاص خود را دارد. معرکه گیر انبانی از وسائلی دارد که در جاهایی تبدیل به معانی مختلف می شوند.این همان چیزی است که در تعزیه هم وجود دارد. نخل یک معنی دارد، تشت آب هم معنی دیگری دارد و الی آخر...

در نمایش معرکه گیری هم همین موارد وجود دارد. در آنجا هم معرکه گیر کیسه ای دارد که تمام وسایل خود را در درون آن گذاشته است.در اجرای قبلی،گاری در صحنه بود که همه چیز در آن وجود داشت و همه وسائل از درون آن بیرون می آمد. اما در اینجا وسایل پراکنده است. این کار خلاف قرارداد نمایش در شیوه معرکه گیری است. باید همه چیز از یک جا در بیاید".

وی سپس به موسیقی نمایس اشاره کرد و گفت: "موسیقی در نمایش ایرانی نقش زیادی دارد. موسیقی فقط برای ایجاد جذابیت نیست. در بخش هایی راویت قصه با موسیقی است. به نظرم موسیقی باید نقش زنده تری در نمایش ایفا می کرد".

جعفری در خصوص بازی بازیگران در نمایش اعتقاد داشت: "سالن اداره تئاتر سالن کوچک و غیر استانداردی است. به نظر می رسید که بعضی وقت ها بازی بازیگران بخصوص بازیگر زن در سالن نمایش جا نمی گرفت و کنترل نمی شد. در چنین سالنی باید کنترل شده تر بازی کرد. ممکن است که نمایش ایرانی در فضای بازی مثل میدانی در شهر اجرا شود، اما تمام فضا در اختیار بازیگر نیست و باید در همان فضای محدودی که در اختیار  بازیگر قرار دارد، بازی کند".

وی در انتها افزود: "اجرا به راحتی تماشاگر را می خنداند و از محدوده ی حرفه ای خود خارج نمی شود و باعث انبساط خاطر تماشاگر می شود. نمایش بدنبال حرف ویژه و خاصی نیست و فکر می کنم تا همین حد هم اتفاق خوبی برای گروه و اجرا افتاده است".