به مناسبت برگزاری جشن های بزرگداشت روز تئاتر
چه تماشاخانه‌هایی که سوختند و هنرمندانی که ساختند
سید جواد روشن- تئاتر به معنی غربی آن، در ایران قدمتی بیش از یک قرن دارد و در تمام این سالها، چه دوران و لحظاتی بر تئاتر ایران و هنرمندان آن گذشته است. این تاریخ پر است از خاطرات تلخ و شیرین، رونق و زوال، آزادی و خفقان و .... در تمام این سالها از فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقا تبریزی تا امروز چه آثار متعدد و متنوعی که نوشته شده است. چه نمایش‌هایی که به روی صحنه رفته و چه هنرمندانی که هنرنمایی کرده‌اند. چه تماشاخانه‌هایی که بودند و دیگر خیلی از آن‌ها نیستند: جامعه باربد، تئاتر دهقان، تئاتر فردوسی، تئاتر سعدی، تئاتر آناهیتا، تئاتر نصر، تماشاخانه تهران و.... دیگر از تکیه دولت و دارالفنون و لاله زار پر رونق خبری نیست.
تئاتر به معنی غربی آن، در ایران قدمتی بیش از یک قرن دارد و در تمام این سالها، چه دوران و لحظاتی بر تئاتر ایران و هنرمندان آن گذشته است. این تاریخ پر است از خاطرات تلخ و شیرین، رونق و زوال، آزادی و خفقان و .... در تمام این سالها از فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقا تبریزی تا امروز چه آثار متعدد و متنوعی که نوشته شده است. چه نمایش‌هایی که به روی صحنه رفته و چه هنرمندانی که هنرنمایی کرده‌اند. چه تماشاخانه‌هایی که بودند و دیگر خیلی از آن‌ها نیستند: جامعه باربد، تئاتر دهقان، تئاتر فردوسی، تئاتر سعدی، تئاتر آناهیتا، تئاتر نصر، تماشاخانه تهران و.... دیگر از تکیه دولت و دارالفنون و لاله زار پر رونق خبری نیست. این تاریخ هم در آتش سوختن برخی تالارها را در یاد دارد و هم خاطراتی از هنرمندان کوچ کرده و غربت نشین و به انزوا کشیده شده و صد البته که روزگاران طلایی و پر رونق نیز کم ندارد.
مگر می شود از تئاتر ایران گفت و نامی از محمد آقا ظهرالدین، سید علی خان نصر، اسماعیل مهرتاش، میر سیف الدین کرمانشاهی و.. تا عبدالحسین نوشین، شاهین سرکیسیان، اسکویی ها، مهدی فروغ، اکبر راری و حمید سمندریان نیاورد. هنرمندان تئاتر ایران در تمام این سالها زحمات بی‌شماری کشیدند. هزینه ها دادند، زجر ها کشیدند و هنرها آفریدند.
تالارهای کوچک و بزرگ این روزها و نمایش های مختلفی که در آن‌ها اجرا می‌شوند و حضور هنرمندان مختلف از جوانان گرفته تا اساتید و پیشکسوتان همگی ادامه دهنده مسیری است که بیش از 100 سال گذشته شروع شد. اینکه تئاتر امروز ما چه حالی دارد و نسبت به گذشته در چه جایگاهی قرار دارد؟ بحث مفصلی است که موضوع این یادداشت هم نیست. بی شک تئاتر ایران در ادوار مختلف در کنار ضعف‌ها و کاستی‌ها، دوره‌های طلایی و پر شکوهی را نیز داشته است و امروز نیز ما با وجود همه‌ی کاستی‌ها شاهد حضور هنرمندان خلاق و نمایش‌های به یادماندنی هستیم. آن‌چه برای من در این میان و به بهانه‌ی بزرگداشت روز جهانی تئاتر و برگزاری جشن تئاتر ایران حائز اهمیت است، تاکید بر این نکته‌ی مهم است که از یاد نبریم چه تلاش‌های قابل احترامی در تمام این سالها برای روشن نگه داشتن چراغ تئاتر ایران توسط هنرمندان آن کشیده شده است و ما امروز بر روی دوش گذشتگان خود وامدار امانتی هستیم که باید تحویل نسل آینده دهیم. ما امروز بخشی از تاریخ تئاتر ایران هستیم و تلاش و میزان اثر گذای ما در آینده، سهم ما از این تاریخ را نشان خواهد داد که آیا تنها برگی از این دفتر خواهیم بود و یا فصلی از آن می‌شویم؟
در سال گذشته هنرمندان عزیز و بزرگی را از دست دادیم: داود رشیدی، رکن‌الدین خسروی، جعفر والی و.... که آنان نیز رفتند تا در کتاب تئاتر ایران جایی در خور بگیرند. چه زیبا خواهد بود که در روزها و سالیان پیش‌رو بیشتر قدردان داشته‌هایمان باشیم: عزت تئاتر ایران استاد عزت ا... انتظامی، بهرام بیضایی، آربی آوانسیان، ولی ا.. شیراندامی، نصرت کریمی، محمد علی کشاورز، عباس جوانمرد، جلال ستاری، داریوش اسدزاده، اسماعیل خلج، علی نصیریان، جمشید مشایخی، محمود دولت آبادی، پری صابری، علی رفیعی و.... که تنشان سلامت و عمرشان با عزت و طولانی باد. و فراموش نکنیم که تئاتر در ظاهر هنری میراست ولی در واقع هنری ماناست که گاها سالها در جان و اندیشه مخاطبانش می‌ماند. چه بهتر که ما تئاتری‌های امروز نیز در پس دغدغه‌های به حق معیشتی، به فکر تولید و اجرای آثاری باشیم که سالها در ذهن، جان و یاد مخاطبان بماند.
برگزاری جشن تئاتر مبارک و آسمان تئاتر ایران همیشه نورانی و پر ستاره باد.
سید جواد روشن (عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)