درخت تئاتر ایران در تئاتر سعدی به آتش کشیده شد

«تئاتر سعدی، تابستان سی و دو» به نویسندگی و کارگردانی حسین کیانی در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر با بازی علیرضا آرا، خاطره اسدی، حمید حسینی، شهرام حقیقت دوست، امیررضا دلاوری، اشکان دلاوری، مجید رحمتی، علی سلیمانی سرنسری، علی محمدی، سهیل ملکی و رویا میرعلمی به روی صحنه  است.

بازخوانی و تاویل متن مقوله‌ای که در دهه‌های اخیر باعث تغییر نگرش و شیوه کارگردانی بسیاری از کارگردان‌های ایرانی شده. یکی از ویژگی‌های تاویل متن بازنگری به نمایشنامه‌های معروف و استفاده از ویژگی‌های بینامتنی در این گونه از درام‌ها است. حسین کیانی در نمایش «تئاتر سعدی، تابستان سی و دو »، به دگردیسی باغ آلبالو اثر چخوف پرداخته. در عین حال مفهومی از نمایش‌های ایرانی در ساله‌ای 1330را نیز مطرح می‌کند. با این تفاوت که متن شکل یافته از باغ آلبالو چخوف چنان فشرده شده که ساختار تازه‌ای را به خود می‌گیرد.

همچنین کیانی به ویژگی‌های فاصله گذاری برشت نظر دارد. به خصوص در صحنه‌ای کارگردان تئاتر سعدی رو به مخاطبان از تغییرات نمایش باغ آلبالو در اثر اجرایی سخن می‌گوید. از سوی دیگر خوب می دانیم که بینامتنیت دارای سه رکن متن پنهان، متن حاضر و روابط بینا متنی است. روابط بینامتنی مهم ترین رکن نظریه بینامتنی درتفسیر متون به شمار می‌رود. به این شکل که از متن پنهان به متن حاضر انتقال پیدا می‌کند. در نمایش «تئاترسعدی، تابستان سی و دو» اولین مسئله شناسایی متن پنهان است. متن پنهان این اثر، باغ آلبالو اثر چخوف که به عنوان یک اثر نمایشی قرار است تا در سالن تئاتر سعدی در سال1332به روی صحنه برود. اما متن حاضر، نمایشی است ایرانیزه شده که یک کارگردان و بازیگرانش درحال اجرای آن در سالن تئاتر سعدی هستند و در عین حال مسائل تاریخی دوران و انقلاب های مردمی قرینه داستان باغ آلبالوی چخوف است و گاه داستان باغ آلبالو با تغییر مشابه وضعیت کشور ایران در سالهای1332در روند بینامتنیت قرار گرفته و در نتیجه تاویل متن و بازخوانی جدیدی می‌یابد. مسئله بینامتنیت مقوله تغییر لحظه به لحظه متن باغ آلبالو و دگردیسی آن روی صحنه تئاتر سعدی است.

نمایش اگرچه ریتم نسبتا کندی دارد؛ اما به خوبی توانسته با کمک طنز، گروتسک ریتم مناسبی را ایجاد کند. اثر دارای ویژگی های تاریخی و انتقادی است. توجه به تاریخ ایران و در نهایت به آتش کشیده شدن تئاتر سعدی که به طور سمبلیکی درخت بزرگی است؛ نمونه نگاه بینامتنی است. زیرا درخت سمبلی از درخت‌های باغ آلبالو و درخت تئاتر ایران همچنین مفهوم سمبلیکی به آتش کشیده شدن کشور توسط حکمت ستم شاهی وقت است. همچنین در دوران قاجار اولین متون نمایشی در ایران به صورت ایرانیزه شده اجرا می‌شد و این نمایش شاید نمونه‌ای از شکل و سیاق تاریخی نمایش‌هایی که در سال‌های 1330 به روی صحنه بوده است را نشان می‌دهد. چنانچه نمایش‌های خرس قولدور باسان، خسیس مولیر با ویژگی ایرانیزه اجرا شده و در بین نمایش های دوران قاجار معروف است. با این تفاسیر نمایش «تئاتر سعدی، تابستان سی و دو» اساسا اثری تاریخی و نمایشی است که می‌تواند نمونه مناسبی از متون نمایشی با ویژگی بینا متنی قلمداد شود.  

 

مریم جعفری حصارلو- عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران

منبع: روزنامه ایران