تنها در یک آسایگاه روانی

نمایش «ساپو» نوشته و کار محمدامین سعدی روایت گر نویسنده ای است که در یک آسایشگاه روانی بستری شده و نمی تواند از شخصیت های کتاب هاش فاصله بگیرد و به مرور احساس می کند تنها بازمانده بشر است. این اثر در خرداد و تیرماه سال جاری در عمارت نوفل لوشاتو به روی صحنه رفت.

محمدامین سعدی این نمایشنامه را با تاثیر از  رمان های «مغازه خودکشی» اثر ژان تولی و «مالون می میرد»  اثر بکت نوشته است و تنهایی و مرگ دو کلید واژه اصلی هستند که در این اثر به چشم می خورند. نویسنده تلاش دارد در بستری ضد روایت، ساختاری مدرن به نمایشنامه خود دهد و در این مسیر نگاهی نیز به سبک و سیاق ابزودنویس ها از جمله بکت دارد ولی با این وجود به نظر نمایشنامه نتوانسته است ساختار مناسب خود را پیدا کند و اثری از هم گسیخته است که دراماتیزه نشده و بیشتر شبیه کلاژی است که سعی دارد به کمک تصویر معنا و منظور خود را به مخاطب منتقل کند. از همین جهت با آنکه مخاطب متوجه حس و فضای کلی اثر می شود ولی نمی تواند ارتباط لازم و کاملی با آن برقرار کند. چرا که ساختار متن به درستی طراحی و ارائه نشده است. همچنین پایان بندی اثر دارای ایراد است و جایی که مخاطب گمان می کند نمایش تمام شده و شروع به تشویق می کند، نمایش کماکان ادامه پیدا می کند و در نهایت منجر به قرائت مانیفست کاراکتر نویسنده می شود که کمی گل درشت و شعاری جلوه می کند. شاید بتوان گفت «ساپو» بیش از آنکه یک نمایشنامه کامل باشد، ایده و طرحی برای اجرا است. برای همین اجرا از متن جلو تر است. سعدی در مقام کارگردان توانسته است تا حد زیادی فضای مورد نظر خود در نمایشنامه را در اجرا جاری کند. طراحی و فضاسازی خوب و در خدمت اثر است. موسیقی نیز توانسته است فضاسازی خوبی ایجاد کند و مخاطب را با خود همراه می کند. از جمله نکات خوب این اجرا گروه بازیگران آن هستند. معدل بازی ها خوب است و کسی کم فروشی نمی کند. هماهنگی گروهی بازیگران نشان از تمرینات طولانی مدت گروه دارد که متاسفانه این روزها کمتر در تئاتر ما به چشم می خورد و شرایط اقتصادی باعث شده تا گروه ها در مدت زمان کمی یک  نمایش را برای اجرا آماده کنند. ولی «ساپو» نشان از تمرینات زیاد دارد که لازمه یک تئاتر خوب است.

شکل اجرا، نورپردازی، استفاده از رنگ سفید و خاکستری در لباس و دکور و همچنین طراحی گریم به سمت ایجاد یک فضای اکسپرسیونیسم و ذهنی است که با محتوای اثر – و نه الزاما ساختار آن - همخوانی دارد. استفاده از تکنیک سایه و عروسک (به عنوان نمادی از کودک درون کاراکتر نویسنده) فضای خوبی را ایجاد می کند و در اجرا موثر است.

در مجموع باید گفت علی رغم ایرادات وارده به نمایشنامه، «ساپو» نمایشی اندیشه محور و قابل قبول است که برای آن زحمت کشیده شده و برای ذهن و وقت مخاطب احترام قائل است.

سید جواد روشن ( عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)