درباره‌ی نمایش «آوینیون»
مطالعه‌ای برای تولید متن
درباره‌ی نمایش «آوینیون»
مطالع‌ای برای تولید متن
مهدی نصیری
تئاتر «آوینیون» حسن معینی که در تالار سایه اجرا می‌شود یک پروژع تولیدی تحلیلی‌ست. تلاشی است برای مواجهه با متن. می‌خواهد متن بسازد. این‌کار را هم انجام می‌دهد. معلوم است که پشت این مطالعه‌ی تحلیلی و جریان تولید متن تفکر آکادمیک هم وجود دارد. اصلا فرآیند تولید مبتنی بر تلاشی آکادمیک است که از فیلولوژی تا تحلیل و تطبیق را شامل می‌شود. آوینیون می‌خواهد فرآیند تحلیل تماتیک و تطبیق موضوع را بستر مطالع‌ی اجرایش قرار بدهد. تااندازه‌‌ی قابل قبولی هم موفق بوده است. تم خیانت از را از مکبث تحلیل کرده و خوب توانسته آن را در دل یک فرآیند زنده‌ی موضوعی دیگر قرار بدد. خوب هم آن را در دل قصه‌اش پیش می‌برد. داستانی می‌سازد و آن در تطابق با رویکرد تماتیک‌اش از مکبث قرار می‌دهد. هر پیش‌تر می‌رود این انطباق تحلیل‌پذیرتر و روایت داستان آن جذاب‌تر می‌شود. بعد از همه‌ی این‌ها به خوبی تم‌اش را در داستان مورد مطالعه قرار می‌دهد و تبدیل به ژرف‌ساختی اخلاقی می‌کند. معینی بیشتر از آنکه خوانشی از درام ارائه بدهد و بخواهد که آن را در آیین زار نمایشی کند، در پی ساختن متنی است که فراتر از هر دو این‌ها به اجرا دربیاید. می‌خواهد خودش مولف باشد. واقعا هم موفق‌تر از کولاژ بدون تحلیل و متظاهری مثل «مکبث زار» است. خیلی موفق‌تر است و تلاش گروه اجرایی در ساخت یک اجرای تطبیقی و تحلیلی را در آن می‌توان دید.
اما هم‌ی این مطالعه و تلاشی که قابل ستایش هم هست، یک جایی دچار مشکل است؛ منظورم آن‌جاست که اجرا می‌تواند از منظر ساخت زیبا باشد. آوینیون بیشتر از آنکه هنرمندانه تولید شده باشد، علمی ساخته شده. برای همین است که آن را می‌فهمی و تلاش گروه اجرایی و دانش آنها در ارائه‌ی تالیفی جدید را می‌پذیری ولی آن لذتی را که باید از اجرا ببری؛ کامل نمی‌بری!
یک دلیل مهم آن کم‌توجهی به ظرفیت زمانی‌ست. مکبث، زار و قصه‌ی تولید یک اجرا برای آوینیون خیلی خوب در کنار هم و درهم جور شده‌اند. اتفاقا مکبث‌ش چقدر خوب و درست و به‌اندازه انتخاب شده؛ اما آن‌جایی که خیانت دراد دوباره در داستان گروه اجرایی تالیف می‌شود ظرف و مظروف تناسب ندارند. داستان تالیف شده، آنجا که استقلال پیدا می‌کند برای زمانی که در آن ارائه می‌شود کم است. مخصوصا آن ویدئوهای خارج از صحنه که وصله‌ی ناجور اجرای معینی هستند.
آوینیون اجرای دوست‌داشتنی و قابل ستایشی‌ست. مطالعه‌ی آکادمیک دلنشینی‌ست که می‌خواهد دست به تالیف بزند؛ اما فعلا بی‌جهت بلند است و باید بتواند خودش را زیبا کند.
مهدی نصیری (عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)