درباره‌ی نمایش «مادر»
قاب‌هایی از حماسه
نویسنده: پژمان شاهوردی
کارگردان: مسعود کردی
قاب‌هایی از حماسه
بابک فرجی
«مادر» یک نمایش شبه‌زندگی‌نامه‌ای درباره‌ی یک مادر شهید است. داستان به معنای دراماتیک آن در این نمایش وجود ندارد. متن روایت محور است. در آن، بیش از آن‌که داستان یا قصه‌ای وجود داشته باشد و یا حتی شخصیت یا قهرمانی روایت شود، این رویدادهای تاریخی هستند که از دوران پیش از انقلاب تاکنون روایت می‌شوند. درواقع یک شخصیت به طور خاص انتخاب شده تا به بهانه‌ی او رویدادهای اجتماعی، تاریخی و سیاسی چهار دهه‌ی اخیر ایران روایت شود. چیزی که در «مادر» روایت می‌شود، چند موقعیت متوالی با محوریت رویدادهای تاریخی است که بهانه‌ای درباره شخصیت آن‌ها به اجرا می‌گذارد. در پایان هر قصه هم حرکتی طراحی می‌شود و فضاسازی حماسی شکل می‌گیرد که به یه قاب از تصویر قهرمان و مردم ختم می‌شود و در پس‌زمینه این قاب سرودی نوستالژیک یا حماسی از دوران انقلاب یا دفاع مقدس پخش می‌شود.
«مادر» مجموعه‌ای از چند موقعیت نمایشی است که تبدیل به وضعیت نمی‌شوند. یعنی این‌که مسئله ندارد. طرح و توطئه داستانی ندارد و روایت آن‌هم قصد ندارد که ستیز دراماتیک داشته باشد. گویی این‌که نمایش تنها نیازمند بهانه‌ای برای اجرای قاب‌های حماسی و نشان دادن تصاویری انقلابی بوده است. مادر شهید و زندگی‌اش در چهار دهه انقلاب و جنگ تحمیلی این بستر را برای نمایش آن‌چه اجرا درپی آن بوه است فراهم کرده است. هیچ‌کدام از بازیگران تبدیل به کارکترهای دراماتیک نمی‌شوند. حتی مادر هم تصویری ایده‌آل از یک قهرمان منتخب است. هرجا که موقعیتی خلق شده است به شرایط تاریخی و اجتماعی دوران پیوند می‌خورد و با یک تصمیم یا معجزه‌ای که با اعتقاد و ایمان ارتباط دارد به پایان می‌رسد.
نمایش مسعود کردی نمی‌خواهد چیزی بیشتر از این باشد. «مادر» در قواره‌ی چیزی که هست و برای هدفی که دارد ساده‌ترین راه را انتخاب کرده است. احتمالا به هدف‌ش هم رسیده است. «مادر» یک نمایش تبلیغاتی است. به‌کار جشنواره و همایش‌های موضوعی می‌آید و احتمالا برگزارکنندگان و تماشاگران این رویدادها را هم راضی می‌کند. تصویرسازی، موسیقی، حرکت و فضاسازی حماسی در این نمایش همه در جهت یک هدف هستند؛ «مادر» می‌خواهد حس و حالی را به تصویر بکشد و معرفی و بیان کند. می‌خواهد احساسات را برانگیزد و هدفی را مورد توجه و تاکید قرار دهد.
نمونه‌ای مشابه این نوع اجرا در دهه شصت و به‌ویژه در مراسم و همایش‌ها اجرا می‌شدند. نمونه‌های تلویزیونی مشابهی هم البته بودند که در آن‌ها حرکت‌های فرم گروهی و خلق لحظه‌های مهیج حماسی با همراهی سرودها و موسیقی صورت می‌گرفت. «مادر»، نوشته‌ی پژمان شاهوردی به کارگردانی مسعود کردی نمونه‌ی به‌روز شده‌ی چنین اجراهایی است که کیفیت مطلوب‌تری دارند. برای مناسبت‌های موضوعی هم تولید می‌شوند؛ هم‌چنان که در ابتدای نمایش هم گروه اجرایی هدف از تولید را شرکت در جشنواره اعلام می‌کنند.