در حال بارگذاری ...
درباره‌ی نمایش «روایت‌هایی از هشت سال زنانگی»

روایتی از رنج و فداکاری زنان در سال های جنگ

سید جواد روشن- نمایش "روایت‌هایی از هشت سال زنانگی" نوشته مزدک صالحی و به کارگردانی سمیه آباده از جمله آثار نمایشی است که تلاش می کند بر اساس مستندات واقعی به حضور زنان در سال های جنگ تحمیلی بپردازد.

معمولا روایت های سال های جنگ تحمیلی را از نگاه مردان خوانده و شنیده‌ایم و جنگ را بیشتر رویدادی مردانه می‌دانیم ولی نمی‌توان حضور مهم و موثر زنان را در جنگ نادیده گرفت. چه زنانی که با از خودگذشتگی شرایط را برای حضور فرزند و یا همسرشان در جبهه های جنگ فراهم کردند و چه آنانی که در قالب گروه های داوطلب در پشت جبهه و یا در خود جبهه به امداد و کمک به رزمندگان پرداختند. متاسفانه در آثار مکتوب و نمایشی سهم کمی به زنان داده شده و آنجا نیز که زنان حضور دارند معمولا حضوری در حاشیه بوده است. از جمله آثار مکتوبی که در قالب خاطره روایتی موثر از حضور زنان در جبهه های جنگ دارند، می توان به کتاب های "دا" (خاطرات سیده‌زهرا حسینی) و "دختر شینا" (خاطرات قدم‌خیر محمدی؛ همسر شهید ستار ابراهمی) اشاره کرد که روایتی جذاب و موثر از حضور و تاثیر زنان در زمان جنگ دارند. چه زنانی که در جبهه ها حضور مستقیم داشتند و چه آنهایی که در پشت جبهه باعث موفقیت مردان‌شان شدند. نمایش "روایت‌هایی از هشت سال زنانگی" نوشته مزدک صالحی و به کارگردانی سمیه آباده نیز از جمله آثار نمایشی است که تلاش می کند بر اساس مستندات واقعی به حضور زنان در سال های جنگ تحمیلی بپردازد. در این نمایش زنانه، روایت های مختلفی از زندگی این زنان شنیده می شود. زنانی که در یک کارخانه یخ که محل غسل و نگهداری شهداست گردهم آمده اند تا با پرستاری، درست کردن غذا، شستن ملحفه و لباس و.... کمکی باشند برای رزمندگان و مخاطب به مرور با داستان هر یک از این زنان آشنا می شود. قصه هایی که نشان از رنج، دلاوری و فداکاری آن ها دارد. 

همان‌طور که اشاره شد نویسنده تلاش خوبی دارد تا با استفاده از داستان های مستند و واقعی، گوشته ای از زندگی و فداکاری این زنان را روایت کند، اما چیزی که در اینجا به خوبی مورد دقت قرار نگرفته است دراماتیزه کردن این روایت هاست. اگر ساختار اجرا، یک نمایش مستند باشد آنگاه اساس کار بر روایت است ولی در ساختار نمایشی ما نیاز به پرداخت دراماتیک و دراماتیزه کردن اتفاق ها داریم تا بتوان تاثیر بیشتری بر مخاطب داشت. در اینجا همه اتفاق ها در یک خط می گذرد و اکثر رویدادها روایت می شود. در این میان اتفاقی که می توانست این روایت خطی را بر هم بزند حضور زنی بود که گمان می شد از سوی بعثی ها مورد تعرض قرار گرفته ولی بعدا مشخص می شود او جزو منافقین است. حضور و بر ملا شدن این راز تاثیر دراماتیکی بر نمایش ندارد و تغییری در این ساختار روایی ایجاد نمی کند. و بیان این حرف از زبان این زن که داود – که مادر، همسر و فرزند او در این کارخانه زندگی و مشغول کار و کمک به رزمندگان هستند- نیز در میان شهداست، باعث اتمام نمایش می شود. حالا فرض کنیم این زن منافق نبود و روایت اول او درست بود و خبر شهادت داود نیز توسط پرستار به اطلاع بقیه می رسید، چه تغییری در نمایش رخ می داد؟ بنابراین وقتی از پرداخت دراماتیک صحبت می شود یعنی چگونه این روایت ها باید نمایشی شود و با ایجاد رابطه علت و معلولی و تعلیق و کشمش باعث جذابیت و تاثیر گذاری بیشتر شود. همچنین یکی دیگر از این روایت ها ماجرای زنی کم حرف است که همه خانواده او توسط عراقی ها کشته شده اند و او با درست کردن غذا باعث مسمومیت و هلاکت آن ها شده است. ماجرایی واقعی که آن را در نمایش "حماسه ننه خضیره" (نمایشی که در سال های اولیه جنگ تولید و در تالار وحدت به روی صحنه رفت) نیز دیده ایم. اما علی رغم اینکه در داستان واقعی خود ننه خضیره نیز از غذا خورده و به شهادت می رسد، اما در این نمایش این زن زنده است و در پاسخ به این سوال که چطور او زنده مانده است؟ تنها گفته می شود: نمی دونم!! یعنی سوالی در نمایش طرح می شود ولی پاسخی به آن داده نمی شود. اابته علی رغم کاستی هایی که به آن ها اشاره شد، انتخاب سوژه و تلاش برای نمایشی کردن این روایت ها از سوی نویسنده، قابل ارزش و توجه است. کارگردان نیز در این نمایش زنانه تلاشی موثر دارد. معدل قابل قبول بازی های گروه بازیگران و هماهنگی بین آن ها همچنین هدایت خوب بازیگران خردسال این نمایش از جمله امتیازات کارگردان نمایش است. فضا سازی و طراحی صحنه نمایش نیز خوب و در خدمت اجراست و کارگردان در ایجاد هماهنگی بین عناصر مختلف اجرا موفق است. البته استفاده از گروه فرم و اجرای حرکات نمایشی که تمثیلی از شومی و ویرانی جنگ دارد در ابتدای اجرا، چندان کارآمد نیست و عدم استفاده از این ایده در طول نمایش نشان می دهد این ایده هرچند فضای متفاوتی را در آغاز نمایش ایجاد کرد ولی در ادامه کارکرد نمایشی نداشت و به راحتی قابل حذف است بی آنکه لطمه ای به نمایش وارد شود.

در مجموع نمایش "ناگفته های هشت سال زنانگی" اجرایی قابل قبول و صادقانه است که به مخاطب خود احترام می گذارد و نشان از استعداد و دغدغه مندی این گروه نمایشی دارد. همچنین توجه و تلاش ها آن ها برای به تصویر کشیدن بخش مهمی از تاریخ معاصر ایران، قابل ارزش و ستایش است.

سید جواد روشن ( عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)




نظرات کاربران