تماشاخانه پایتخت میزبان دوشنبه های نقد تئاتر

هفتمین نشست دوشنبه های نقد تئاتر در سال نود شش، بیست و نهم خرداد ماه در تماشاخانه پایتخت و پیرامون نقد و بررسی نمایش" بن بست" به کارگردانی علیرضا مهران با حضور عرفان پهلوانی و وحید عمرانی  توسط کانون ملی منتقدان تئاتر ایران برگزار شد.
در این جلسه که پس از اجرای نمایش و با حضور گروه اجرایی و مخاطبان اثر برگزار شد در ابتدا وحید عمرانی در خصوص اجرا گفت :« یکی از نقاط ضعف این نمایش طراحی میزانسن هاست. در دو یا سه صحنه ی نمایش میزان سن پایداری می بینیم. بزرگانی چون پروفسور لارنس کارا یا الکساندر دین اشاراتی دارند به اینکه سمت چپ پایین صحنه را انتخاب می کنند برای مفاهیم فلسفی و عمیق. اما اینجا پدر اغلب اوقات در سمت چپ پایین قرار دارد ولی نکته خاصی در دیالوگ هایش وجود ندارد. نکته دیگر اینکه بر خلاف متن که رئالیستی هست ما در طراحی صحنه رگه هایی از سورئال را شاهد هستیم. البته این اشکالی ندارد به شرط اینکه در دیگر بخش های کار هم این سویه های سورئالیستی را ببینیم. در مورد ریتم باید بگویم شاهد یکسری صحنه های نزدیک به هم و رگباری هستیم. به قول یک بزرگی نمایشنامه دیالوگ نیست بلکه سکوت بین دیالوگهاست. ما اینجا ریتم داریم اما تمپو نداریم. »

ادای دین به جهانگیر الماسی

عرفان پهلوانی دیگر منتقد حاضر در جلسه در خصوص حضور جهانگیر الماسی در نمایش بن بست گفت : « باید ادای دین بکنم به جهانگیر الماسی و متاسف هستم از اینکه در جامعه نخبه کشی هستیم. بازیگری فقط بدن نیست. گاهی برخی از بازیگران ما بدن های پرورش یافته ای دارند اما بیشتر به درد سیرک می خورند تا تئاتر. اما در شماری از صحنه های این نمایش شاهد هستیم که بازیگری چون جهانگیر الماسی چگونه می تواند صحنه را در اختیار خود بگیرد و  تماشاگر را از لذت هنر خود برخوردار کند.

بن بست نمایشی ژورنالیستی و سرگرمی ساز

پهلوانی در ادامه به ماهیت نمایش بن بست پرداخت و در این باره گفت :این نمایش را اگر بخواهیم از منظر چیستی دسته بدی کنیم در گروه نمایش های سرگرم کننده و ژورنالیستیک قرار می گیرد. این نوع نمایش ها معمولا: داستان ساده ای دارند. داستان نزدیک به مردمی دارند. قهرمان پروری مضاعف دارند. بیشتر احساسات و عواطف مخاطب را بر می انگیزند.
پیام روشنی دارند و چندان ژرف ساختی ندارند. آثار مطولی هستند و چندان با تفکر مخاطب کاری ندارند. علاوه بر ویژگیهایی که برشمردم، این گونه نمایشها شوربختانه پس از اجرا در ذهن تماشاگر باقی نمی مانند و زود فراموش می شوند.»

سطحی نگری در طراحی پوستر و بروشور آفت تئاتر امروز

وحید عمرانی در خصوص توجه به تمام بخش های یک نمایش به عنوان یک پیکر واحد گفت : « کنفسیوس می گوید کوهستان بزرگ از سنگ ریزه ها تشکیل شده است. یکی از نواقص تئاتر ما این است که به همه ی بخش ها به یک اندازه پرداخت نمی شود. من می خواهم اشاره کنم به پوستر و بروشور این کار که اولین ویترین کار است. الان استفاده از عکس بازیگرها روی پوستر و بروشور خیلی مد شده است. به نظر من این یک راحت طلبی است. بی توجهی به پوستر و بروشور می تواند روی شناخت اولیه مخاطب از کار اثر منفی بگذارد. در شرایطی که رسانه ملی هیچ تبلیغی از تئاتر نمی کند به نظرم گروه های اجرایی باید توجه بیشتری به بخش پوستر و بروشور خود داشته باشند. اینکه صرفا به دلیل داشتن بازیگر چهره عکس آنها را روی پوستر بزنیم به نظرم در نگاه تماشاگر خاص بار منفی ایجاد می کند و این تماشاگر خاص است که می تواند برای شما تماشاگر عام بیاورد. »

سامان  ناصری نویسنده نمایش بن بست در خصوص طراحی پوستر و بروشور کار و در پاسخ افزود : « شانزده سال پیش حسین عاطفی نمایشی اجرا می کرد به نام ( بهجت ) در سالن شماره دو تئاتر شهر. صمد چینی فروشان و بیتا ملکوتی جلسه نقدی برای این نمایش برگزار کردند. در آن جلسه هر دو منتقد گفتند چرا ما از سال پنجاه و هفت هیچ بازیگری را روی پوستر های تئاتر نمی بینیم؟ بعد از چند سال این کار باب شد. و حالا بعد از شانزده سال من در جلسه نقدی می نشینم و منتقدی از همان کانون می آید می گوید چرا دارید از عکس بازیگر روی پوستر استفاده می کنید. من فکر می کنم پوستر و بروشور مربوط به رسالتی است که گروه برای خود در نظر گرفته و به نظرم منتقد نباید در این مساله به گروه بگوید این کار را بکن این کار را نکن.»
وحید عمرانی از اعضای کانون ملی منتقدان تئاتر ایران در پاسخ به ناصری اضافه کرد :« به نظرم شانزده سال در هنر زمان زیادی است. و مساله من در این مورد سوار شدن روی موج است. این موجی که الان راه افتاده به نظر آسیبی در تئاتر ماست.»

تئاتر هنر اینجا و اکنون است، نه روایت گذشته ها
عرفان پهلوانی منتقد حاضر در جلسه در ادامه ضمن مناسب خواندن ریتم و تمپوی نمایش بن بست گفت : « شخصیت پردازی اغلب کاراکترها در روساخت باقی می ماند. مثلا کاراکتر فرشته همه جا خوب است. هیچ کجای اثر یک نقطه سیاه هم در وجود این کاراکتر نمی بینیم. نکته بعدی اینکه تئاتر هنر اینجا و اکنون است نه روایت گذشته ها اما در صحنه های این نمایش بیشتر به روایت گذشته ها پرداخته می شود. امروز هنر درام پیوند عمیقی با روانشناسی دارد. پرداخت ژرف ساخت و هزارتوهای روانکاوانه برای کاراکترها امروز یک مساله اساسی در شخصیت پردازی است. »

هدفم صرفا پر کردن سالن بود
علیرضا مهران، کارگردان نمایش بن بست در پایان جلسه ضمن سپاس از نقطه نظرات منتقدان افزود : باید اعتراف کنم این نمایش را در دو هفته کار کردیم. در حالی که حداقل به سه ماه تمرین مستمر نیاز داشت. خودم به نقطه ضعف های اثر واقف هستم. اما شرایط کار کردن آنقدر سخت شده که گاهی نمی شود بیشتر از این وقت گذاشت. مهمترین رسالتی که در این اجرا برای خودم تعریف کردم این بود که تماشاگر را با تئاتر آشتی دهم. با ترفندهای مختلف که ممکن است بخشی از آنها خیلی جنبه های زیباشناختی نداشته باشد. مهمترین دغدغه من این بوده که این سالن را پر کنم. یادم است زمانی که استاد سمندریان پوستر ملاقات بانوی سالخورده را به اسمی سفارش داد به او گفت می خواهم بازیگرانم دیده شوند. طراح گفت کارهای قبلی شما اغلب گرافیکی بوده و استاد گفت الان زمانه تغییر کرده. ما با این روش می توانیم روی مخاطب تاثیر بگذاریم.  در مجموع ممنونم از شما به خاطر نکته هایی که فرمودید. طبیعی است که بخشی از اینها را قبول دارم و به آنهایی هم که قبول ندارم فکر می کنم و مطمئنم شما در کارهای خودتان به آنها عمل می کنید.