هیچکس نباید برای هنرمند باید و نباید تعیین کند

دومین نشست دوشنبه های نقد تئاتر  در سال 96، روز دوشنبه 26 اردیبهشت ماه با نقد بررسی نمایش "دودمان" به کارگردانی امیرحسین آقایی در تماشاخانه پایتخت برگزار شد. در ادامه خلاصه ای از مباحث مطرح شده توسط منتقدان حاضر در این نشست را می خوانید.

 

حسن پارسایی :

هر نویسنده و کارگردانی وقتی می خواهد نمایشنامه ای را بنویسد یا روی صحنه ببرد، ابتدا باید برای چند پرسش بنیادی پاسخ داشته باشد. اول اینکه من این موضوع را برای چه می نویسم و یا روی صحنه می برم؟ این موضوع چه ظرفیت دراماتیکی برای اجرا روی صحنه دارد؟ دارای چه ظرفیت تئاتریکالی برای کارگردان و بازیگر هست؟ ما اول باید جواب های درستی برای این پرسش ها داشته باشد. هر چیزی را نمی شود روی صحنه برد. هر چیزی ظرفیت نمایشی ندارد.

وقتی می خواهیم سراغ پلشتی های اجتماعی برویم، اگر در کارمان غایتمندی و هدفی مشخص وجود نداشته باشد، در واقع بر پلشتی ها افزوده ایم و کاری برای جامعه نکرده ایم. این غایتمندی یا باید در فرم کار ما وجود داشته باشد یا در محتوا. زبان تئاتر زبان تاویل است. اگر موضوع کار ما تاویل پذیر نباشد نمی تواند به مرز تئاتر بودگی نزدیک شود.  

 

امید طاهری:

هر اثری اگر دارای ظرفیت های مختلف فرمی، محتوایی و اندیشگانی باشد، خودش دریچه هایی در ذهن منتقد ایجاد می کند و آنجاست که از آن دریچه ها منتقد می تواند دنیاهای موجود در اثر را کشف و پیرامون آنها در بستر گفتمان منتقدانه چیزی بگوید، بنویسد و نقدش یک ماهیت مستقل داشته باشد. به جرات می گویم، زیر پنج درصد از کارهایی که در حال اجراست، دارای چنین ظرفیتی هستند. بنابراین ما نمی توانیم از منتقد انتظار داشته باشیم، در مورد آثار ضعیف، حرف قوی بزند یا متن قوی بنویسد. اثر هنری مادر نقد است. نقد از اندام او زاده می شود، رشد می کند و هویت مستقل پیدا می کند.در مورد یک اثر ضعیف، هرگز گفتمان منتقدانه شکل نمی گیرد. از همین روست که در چنین شرایطی منتقد مجبور است به شرح مسایل فنی اثر بپردازد.

 

مهدی نصیری:

مشکل بزرگ این اجرا از نمایشنامه ناشی می شود. اگر چه نمایشنامه تلاش می کند در حوزه ناتورالیسم قرار بگیرد اما بستری که ایجاد کرده دراماتیک نیست و این بسته شدن دست کارگردان و بازیگر را در پی دارد.

 

امید طاهری:

من اجرای دیگری از این نمایشنامه را دیده ام که توسط خود نویسنده کارگردانی شده بود. در آن اجرا بازیها خوب بود و لهجه کمک زیادی به شیرینی بگو مگوها کرده بود و کارگردان با تمهیداتی که در تغییر صحنه ها ایجاد کرده بود، ریتم خوشایندی به کار داده بود و همین اتفاق باعث می شد ضعف بار دراماتیک اثر کمتر دیده شود. اما در واقع نمایشنامه شامل صحنه هایی است که هر یک به صورت مجزا دارای یکسری بگو مگو و وضعیت هستند و در پایان هر کدام از این صحنه ها به ناگهان با یک تلفن یا یک خبر، به صحنه بعدی وارد می شویم. کنش محوری نمایشنامه منفک از کنشی است که در هر یک از صحنه ها وجود دارد. در این اجرا شما تغییر صحنه ها را صرفا با رفت و آمد نور انجام می دهید و این موضوع روی ریتم نمایش هم تاثیر بسیار بدی گذاشته است.  

 

حسن پارسایی:

فضاهای خصوصی که در تئاتر ایجاد شده، امکان و فرصت خوبی است برای جوانها. اما باید از این فرصت به درستی استفاده کنیم. وقتی مبنای کار ما یعنی متن دچار اشکال باشد، تمام زحمت و انرژی گروه اجرایی به باد می رود. متون خوبی در ایران ترجمه شده که هنوز هیچ گروهی آنها را کار نکرده، وقتی خودمان نمی توانیم متن تولید کنیم یا اینکه متن خوبی پیدا نمی کنیم، بهتر است سراغ متون خوب ترجمه شده برویم.

 

مهدی نصیری:

هیچ کس نمی تواند برای هنرمند باید ایجاد کند جز خودش. شما مختار هستید هر موضوعی را انتخاب کنید. هر متنی را انتخاب کنید. اما بعد از انتخاب اول، این خود شما هستید که بایدها و نبایدهای کارتان را تعیین می کنید و سرنوشت کارتان را ایجاد می کنید. وقتی یک بوم سفید مقابل یک نقاش می گذارند، کسی اجازه ندارد به او بگوید باید امپرسیون کار کنی، یا کوبیسم یا ... این خود نقاش است که انتخاب می کند. اما وقتی اولین نقطه را روی بوم گذاشت، از آنجا به بعد، این اولین نقطه است که به او می گوید دومی را کجا بگذارد و دومی است که می گوید سومی کجا باید باشد. بایدها و نبایدها در دل خود اثر و در ذهن خود هنرمند ایجاد می شود و حتما باید به آنها توجه کرد وگرنه هارمونی و تعادل در کارمان ایجاد نمی شود و متعاقبا هیچ چیز دیگری ایجاد نمی شود.