در حال بارگذاری ...

جشنواره تئاتر فجر و مناسبات ایرانی

سعید محبی_سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر که کمتر از یک سال پیش و چراغ خاموش کارش را فرهاد مهندس پور آغاز کرده بود این روزها در حال برگزاری است و عمر آن به نیمه رسیده است. جشنواره ای که مثل همه جشن های تئاتر در سالهای گذشته حاشیه و منتقدان و موافقان و مخالفانی داشت و مسلما ضعف ها و قوت هایی دارد. حال اینکه ضعف هایش بیشتر است یا قوت هایش را باید نشست و تا پایان برگزاری آن دید و به تماشا نشست.

سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر که کمتر از یک سال پیش و چراغ خاموش کارش را فرهاد مهندس پور آغاز کرده بود این روزها در حال برگزاری است و عمر آن به نیمه رسیده است. جشنواره ای که مثل همه جشن های تئاتر در سالهای گذشته حاشیه و منتقدان و موافقان و مخالفانی داشت و مسلما ضعف ها و قوت هایی دارد. حال اینکه ضعف هایش بیشتر است یا قوت هایش را باید نشست و تا پایان برگزاری آن دید و به تماشا نشست.

نخستین حاشیه ها در مورد جشنواره فرهاد مهندس پور درست همزمان با انتخاب دبیر جشنواره شروع شده بود. این انتقادات همزمان با طرح دبیرخانه در مورد هیات انتخاب هفتاد نفره هنرمندان برای جشنواره تئاتر فجر یکبار دیگر داغ شد و حاشیه هایی هم بر سر انتخاب ها در بخشهایی از جشنواره و حذف مسابقه نمایشنامه نویسی مطرح شد. اما بدون شک بیشترین واکنش ها نسبت به جشنواره بین المللی سی و ششم از همان آغاز و به خاطر پوستر جشنواره نشان داده شد و...

تعداد نمایشهایی که در جشنواره سی و ششم به روی صحنه می روند خیلی زیاد است. یک جدول چند صفحه ای چاپ شده و به لطف تاسیس چندین سالن خصوصی و نیمه خصوصی تئاتر حدود سی تالار نمایش در این جشنواره میزبان گروههای نمایشی هستند و با یک ضرب و تقسیم ساده می توان گفت که در ده روز جشنواره حدود صد و شصت نمایش در سی تالار نمایش اجرا می شوند. تعداد زیادی ا ز آثار ایرانی جدول نمایش ها مربوط به بخش مرور تئاتر ایران هستند که نمایش های به اجرای عمومی در آمده در طول یکسال در تئاتر ایران را شامل می شوند.  از این میان 31 نمایش بخش مرور به تئاترهای اجرا شده در شهر تهران اختصاص دارند و سهم مرور تئاتر و برگزیدگان تئاتر استانی دیگر استانها از این فهرست 32 نمایش است و مثل سالهای قبل سهم استان خراسان بیشتر از سایر استانها است. همچنین در بخش مهمان که شامل گروههایی از سراسر کشور است تعداد 39 نمایش در جشنواره تئاتر فجر امسال به روی صحنه می روند.

تعداد نمایشهایی که در سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر اجرا می شوند تقریبا زیاد است. هر روز حدود چهل نمایش صحنه ای و خیابانی در تهران و در تالارهای مختلف نمایش اجرا می شوند. این تعداد اجرا البته به لحاظ کمی آمار قابل توجهی را به دست می دهد. اما اینکه کیفیت آثار به چه میزان و چقدر با تعداد قابل توجه کمی اجراها تناسب دارد را بایستی منتقدان پاسخ بدهند که البته جایشان در جشنواره سی و ششم خالی است. جشنواره تئاتر فجر از معدود جشنواره های دنیا ست که تقریبا منتقدان در آن هیچ جایگاهی ندارند. امسال هم فقط کانون ملی منتقدان و اعضا آن، با حمایت اداره کل هنرهای نمایشی و نه دبیرخانه تئاتر فجر فضایی اندک برای فعالیت دارند و علاوه بر فعالیت های فردی به عنوان منتقد بخشی از نقدها را در سایت این کانون منتشر می کنند.

علاوه بر نقد، جای پژوهش هم در جشنواره امسال خالی است. در حالی که همه جشنواره های معتبر تئاتری و اصولا هنری جهان بخش مهمی از برنامه هایشان را به برگزاری سمینارها، همایش ها و سمپوزیوم های علمی اختصاص می دهند و برای پژوهش در حوزه تئاتر جایگاه ویژه ای قایل هستند، جشنواره تئاتر فجر مدتهاست که به این حوزه کم اعتناست.

در همه سی دوره ای که جشنواره تئاتر فجر با برچسب بین المللی برگزار می شود، نمایشهای غیرایرانی آن همواره بیشتر از بقیه آثار مورد توجه بوده اند. این بخش فرصتی را فراهم کرده تا هنرمندان و علاقه مندان تئاتر بتوانند دست کم سالی یک بار چند نمایش خارجی ببینند. خیلی ها در روزهای جشنواره فقط خارجی ها را می بینند. خیلی ها هم آثار این بخش را در اولویت برنامه شان قرار می دهند. در این سه دهه همواره انتظاراتی هم در مورد نمایشهای خارجی مطرح بوده که به نظر می رسد به جز در چند مورد هیچگاه تا حد مطلوب برآورده نشده است.

در همه این سالها معلوم نبوده که جشنواره تئاتر فجر بین المللی است؟ جشنواره در میان بخش های متعددش یک بخش بین الملل هم دارد؟ یا چند نمایش خارجی هم به هر شکل دعوت می شوند؟ و... ظاهرا که جشنواره تئاتر فجر در همه این سالها برای بین المللی شدن و پیدا کردت استانداردهای یک فستیوال بین المللی ناموفق بوده است. این جشنواره تا کنون تنها ویترینی از چند نمایش غیرایرانی را با عنوان بین الملل برای مخاطبان اش فراهم کرده و نتوانسته از این فراتر برود.

امسال و در سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر یازده نمایش خارجی از کشورهای آلمان، فرانسه، سوئیس، عراق، ترکیه، برزیل، بلژیک و یونان حضور دارند که اجرای اثارشان از سومین روز جشنواره شروع شده است. نمایشهایی که مخاطبان و تماشاگران تئاتر و به ویژه هنرمندان تئاتر ایران اشتیاق بیشتری برای دیدن آنها دارند و فقط حضورشان در تهران باعث شده تا جشنواره تئاتر فجر برچسب بین المللی بودن بخورد.

جشنواره تئاتر فجر و مناسبات ایرانی

جشنواره تئاتر فجر یک فستیوال تئاتری متعلق به ایران است. با همه مناسبات و ویژگی ها و مشخصاتی که باید براساس تئاتر ایران، بضاعت های تئاتر ما و شرایط مان مورد توجه قرار گیرد. اینکه مدام این جشنواره را براساس سلیقه برگزارکنندگانش با فلان فستیوال و فلان جشنواره مقایسه کنیم و مدام شکل و ظاهر آن را با الگوهای دیگر بزک کنیم باعث بی ثباتی و تظاهر بدون پشتوانه می شود و بس. مهمترین چیزی که جشنواره تئاتر فجر بعد از چهار دهه حیاتش نیاز دارد یک  چهارچوب مشخص و دستور کار استاندارد براساس مناسبات خود جشنواره است که اول تثبیت و سپس با ارزیابی و نقد، تقویت شود. تجربه سی و شش دوره برگزاری هم به اندازه کافی آزمودن ها و موفقیت ها و شکست ها را پیش رو قرار می دهد. حالا وقت آن رسیده که این جشنواره براساس تجربیات خودش و نه سلیقه و خواست یک دبیر و چند نفر تثبیت شود و شکل استاندارد فستیوالی را به خود بگیرد بی آنکه سلیقه ها بخواهند هر سال و هربار پیکر آن را از نو بتراشند.

 سعید محبی- عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران




نظرات کاربران