نگاهی به نمایش "نذار این خواب تعبیر بشه" نوشته و کار مهدی نصیری
آنانی که رفتند، عشق‌هایی که ماندند
سید جواد روشن-نمایش "نذار این خواب تعبیر بشه" یک روایت عاشقانه از سه زوج است در بستر جنگ. جنگ همواره به عنوان یک موقعیت دراماتیک در بسیاری از آثار نمایشی در سراسر جهان مورد توجه نویسندگان و خالقان آثار هنری بوده است و از منظرهای مختلفی از جمله سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تاریخی و .... می‌توان به مقوله‌ی جنگ پرداخت. نکته‌ای که همواره در جنگ به چشم می‌خورد تقابل زندگی و مرگ است. در همین روزها که متاسفانه آتش جنگ در برخی از کشورهای جهان بر پا است، زندگی نیز جریان دارد.
این روزها تالار سایه‌ی مجموعه تئاترشهر، میزبان نمایش "نذار این خواب تعبیر بشه" نوشته و کار مهدی نصیری است. این نمایش داستان سه سرباز است که در حال اعزام به منطقه‌ی جنگی هستند و حالا همسران آن‌ها، دل‌نگران خوابی که دیده‌اند به سراغشان آمده‌اند که شاید از رفتن منصرف شوند ولی آن‌ها باید بروند و این دیدار شاید آخرین وداع آن‌ها باشد.
نمایش "نذار این خواب تعبیر بشه" یک روایت عاشقانه از سه زوج است در بستر جنگ. جنگ همواره به عنوان یک موقعیت دراماتیک در بسیاری از آثار نمایشی در سراسر جهان مورد توجه نویسندگان و خالقان آثار هنری بوده است و از منظرهای مختلفی از جمله سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تاریخی و .... می‌توان به مقوله‌ی جنگ پرداخت. نکته‌ای که همواره در جنگ به چشم می‌خورد تقابل زندگی و مرگ است. در همین روزها که متاسفانه آتش جنگ در برخی از کشورهای جهان بر پا است، زندگی نیز جریان دارد. در دفاع هشت ساله‌ی ایران در مقابل عراق، با همه‌ی سختی‌ها و کمبودهای ناشی از جنگ، ولی زندگی جریان داشت، چه بسیار کودکانی که در همین دوران متولد شدند و رشد کردند. در همین ایام جوانان بسیاری بودند که تشکیل خانواده دادند و عشق‌هایی که جان گرفت و.... "نذار این خواب تعبیر بشه" برشی است از همین جریان زندگی در بستر جنگ. انتخاب سه زوج از سه جغرافیای مختلف در ایران ( مشهد، تهران،گیلان) نشان از فراگیر بودن جنگ دارد و این نکته را یادآور می‌شود که همه‌ی مردم از قومیت‌ها و شهرهای مختلف ایران برای دفاع از کشور حاضر بودند. در این نمایش از عشقی گفته می‌شود که بار دیگر در حال جان گرفتن است (زوج تهرانی) و کودکی که به زودی متولد می‌شود ( زوج گیلانی)، از مادران و پدران چشم انتظار و .... در پرداخت خود نمایش‌نامه هم کماکان زندگی در جریان است. یکی میرزا قاسمی آورده است و دیگری کیک خانگی و آن یکی هم دلمه. آن‌ها با هم غذا می‌خورند، از شهر و خانه می‌گویند، از خاطره‌ها و ... و هر بار با صدای فرمانده که اعلام می‌کند: "برادران برای رفتن آماده بشوند" به مخاطب یادآور می‌شود که سایه‌ی جنگ بر زندگی آن‌ها حاضر است و تماشاگر بی‌آنکه صدایی از تیر و خمپاره بشنود ولی جنگ و خشونت آن را به خوبی حس می‌کند. از طرف دیگر در اینجا جنگ تنها یک پدیده‌ی شوم نیست بلکه دفاعی است ارزشمند و یادآور می‌شود که کسانی رفته‌اند تا دیگرانی همچون ما در آسایش و امنیت بمانیم. هرچند این وداع سخت و غم انگیز است.
مهدی نصیری در نگارش این نمایش‌نامه از چند جهت موفق است. اول ساختار اثر است. نمایش قصه‌ی ساده و روانی دارد و نصیری با استفاده از روایت‌های موازی سه داستان، در ساختار، پرداختی موفق دارد. دیالوگ‌نویسی خوب همراه با شخصیت‌پزدازی مناسب باعث شده تا مخاطب با نمایش‌نامه‌ای قابل قبول مواجه باشد. وقتی از آثار مرتبط با جنگ تحمیلی خودمان صحبت می‌کنیم معمولا و البته متاسفانه تعداد آثار سطحی و شعاری بیش از نمایش‌نامه‌های موفق است و باید گفت خوشبختانه در اینجا با اثری مواجه هستیم بدور از شعار زدگی و سطحی‌نگری. موفقیت دیگر نصیری در نگارش، به زبان اثر بر می‌گردد. نصیری با استفاده از گویش‌های مختلف علاوه بر ایجاد ضرباهنگ شنیداری و آهنگ کلام، با بهره‌گیری درست از لهجه همراه با دیالوگ نویسی موفق توانسته است لحظات طنز مناسبی نیز خلق کند که زمینه‌ساز مناسبی برای پایان تراژیک اثر و تنهایی زنان نمایش‌نامه است. در نمایش‌نامه نصیری زنان فقط در پشت جبهه نمانده‌اند و تا نزدیکی منطقه‌ی حمله پیش آمده‌اند و حتی آماده‌ی پیشتر رفتن هم هستند و باید گفت در اینجا مخاطب با زنانی منفعل روبرو نیست. در مجموع باید گفت "نذار این خواب تعبیر بشه" در بخش متن نمره قابل قبولی دارد و اثری قابل توجه است.
و اما در کارگردانی نیز مهدی نصیری موفقیت‌های دارد. این نوع آثار در اجرا بسیار به فضاسازی و توجه به جزئیات وابسته هستند و یکی از نقاط مهم در کارگردانی این گونه آثار، انتخاب بازیگر است. یکی از نقاط قوت نمایش"نذار این خواب تعبیر بشه" بازی‌های قابل قبول آن است. شاید هیچ یک از بازی‌ها مخاطب را شگفت‌زده نکند ولی آزار هم نمی‌دهد و هارمونی خوبی در بازی‌ها به چشم می‌خورد. استفاده از لهجه برای بازیگرانی که اصالتا با آن لهجه بزرگ نشده‌اند کار راحتی نیست ولی بازیگران مربوط به زوج‌های مشهدی و گیلکی با وجود برخی ایرادات ولی تا حد قابل قبولی از پس این کار بر آمده‌اند. نصیری با استفاده از پتانسل موجود در متن به لحاظ بازی با زمان و شیوه‌ی روایت، در اجرا نیز داستان‌ها را به صورت موازی پی می‌گیرد و با رفت و آمد بین روایت‌ها و بازی با زمان، علاوه بر ایجاد ریتم و ضرباهنگ در اجرا، جذابیت بصری و دیداری مناسبی نیز ایجاد کرده است.
صحنه، طراحی ساده‌ای دارد. سه ردیف نیمکت که به موازات هم چیده شده‌اند و هر زوج در یک ردیف بازی می‌کنند. گذشت و شکست زمان نیز در جابجایی بازیگران در امتداد نیمکت‌ها نمایش داده می‌شود. در واقع صحنه نسبتا خالی است تا آنچه بیشتر به چشم می‌آید بازیگران باشند. نورپردازی نمایش نیز در خدمت اثر است و فضاسازی مناسبی ایجاد کرده است.
موسیقی در "نذار ین خواب تعبیر بشه" کارکرد و تاثیر مناسبی دارد. با وجود استفاده از موسیقی زنده ولی هیچ تلاش نشده تا موسیقی بیش از اندازه مورد استفاده قرار گیرد. موسیقی در فضاسازی نمایش موثر است و بی آنکه خود را به مخاطب تحمیل کند در خدمت اجراست.
در مجموع می‌توان گفت نمایش "نذار این خواب تعبیر بشه" اثری قابل قبول در فرم و محتواست و مخاطب را با خود همراه و راضی نگه می‌دارد. برای مهدی نصیری که بیشتر او را به عنوان نویسنده و منتقد می‌شناسیم، آرزوی موفقیت دارم و امیدوارم به زودی شاهد آثار دیگری از او باشیم.
سید جواد روشن ( عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران)